Bugun...


Mehmet ALPTEKİN

facebook-paylas
Gerekli mi-Gereksiz mi?
Tarih: 03-02-2025 20:42:00 Güncelleme: 03-02-2025 20:42:00


Birleşmiş Milletler: Küresel Barışın Bekçisi mi, Gücünü Yitiren Bir Yapı mı? 
 Dünya sahnesinde barışı korumak, insan haklarını savunmak ve uluslararası iş birliğini teşvik etmek amacıyla 1945 yılında kurulan Birleşmiş Milletler (BM), günümüzde birçok sorunun çözümünde eleştiri oklarının hedefi haline gelmiştir. Özellikle yaptırım gücü, görevini yerine getirme kapasitesi ve küresel düzende ne kadar etkili olduğu konusunda önemli tartışmalar sürmektedir. Yaptırım Gücü Kimleri Bağlar? BM’nin en güçlü organı olarak tanımlanan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), uluslararası barış ve güvenliği sağlamak amacıyla bağlayıcı kararlar alma yetkisine sahiptir. Ancak bu kararların uygulanabilirliği, büyük oranda üye devletlerin iş birliğine ve siyasi iradesine bağlıdır. Özellikle veto yetkisine sahip beş daimi üyenin (ABD, Rusya, Çin, Birleşik Krallık ve Fransa) çıkarları doğrultusunda hareket etmesi, BM’nin yaptırım gücünü sınırlamaktadır. Bu durum, özellikle Suriye, Filistin, Yemen ve Ukrayna gibi krizlerde açıkça görülmüştür. Büyük güçlerin ulusal çıkarları, çoğu zaman uluslararası hukukun önüne geçmekte ve BM’nin etkinliği tartışmaya açılmaktadır. Gerçek Görevini Yerine Getirebiliyor mu? BM’nin ana görevi, savaşların önlenmesi ve barışın korunmasıdır. Ancak günümüz dünyasında birçok çatışma bölgesi, BM’nin etkisizliğine dair güçlü örnekler sunmaktadır. Örneğin, Ruanda Soykırımı (1994) ve Bosna Savaşı’ndaki Srebrenitsa Katliamı (1995), BM’nin barış gücü misyonlarının nasıl başarısız olabileceğini gözler önüne sermiştir. Günümüzde de Yemen’deki insani kriz veya Filistin’de süregelen hak ihlalleri, BM’nin caydırıcı bir güç olmaktan uzak olduğunu göstermektedir. Barış misyonlarının yetersiz fonlanması ve güçlü bir yaptırım mekanizmasının eksikliği, örgütün zayıf noktaları arasında sayılabilir. BM Gerekli mi? Tüm eleştirilere rağmen, BM’nin varlığı hâlâ uluslararası sistemde önemli bir denge unsurudur. İklim değişikliğiyle mücadelede, açlıkla savaşta, insan haklarının teşvikinde ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin belirlenmesinde BM platformları büyük önem taşımaktadır. Ancak mevcut yapının reforma ihtiyacı olduğu da inkâr edilemez. Özellikle Güvenlik Konseyi’nde veto hakkına sahip üyelerin sayısının yeniden düzenlenmesi veya bu hakkın sınırlandırılması, daha adil ve etkin bir BM için önerilen başlıca reformlardandır. Birleşmiş Milletler, eksikliklerine ve eleştirilen yönlerine rağmen, küresel iş birliğinin sembolü olmaya devam etmektedir. Ancak etkinliğinin artırılması ve büyük güçlerin çıkar çatışmalarına kurban edilmemesi, dünyanın barış ve adalet ihtiyacını karşılayabilmesi için kritik önem taşımaktadır. Reform sürecine giren, daha kapsayıcı ve adil bir BM, gelecekte daha güçlü bir dünya düzeni inşa etmenin anahtarı olabilir. Bu yapılmadığı takdirde, BM sadece idealist bir fikir olarak tarihteki yerini alabilir. Daha Adil Bir Dünya İçin Yeni Bir Yapı Mümkün mü? Birleşmiş Milletler (BM), II. Dünya Savaşı’nın yıkıcı sonuçlarından sonra uluslararası barışı korumak ve iş birliğini teşvik etmek amacıyla kuruldu. Ancak aradan geçen on yıllar boyunca, özellikle Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ndeki (BMGK) daimi üyelik ve veto yetkisi sistemi büyük bir adaletsizlik ve eşitsizlik kaynağı olarak görülmektedir. Bugün dünyada barışı tesis edecek daha bağımsız ve tarafsız bir yapıya duyulan ihtiyaç her zamankinden daha acildir. Bu bağlamda, BM’nin alternatifi olarak daha adil, demokratik ve kapsayıcı bir sistem mümkün müdür? Güç Dengesi mi, Adaletsizlik mi? BMGK’nın beş daimi üyesi – ABD, Rusya, Çin, Birleşik Krallık ve Fransa – küresel karar mekanizmalarını ellerinde tutmaktadır. Bu beş ülke, kendilerine tanınan veto hakkını kullanarak tüm dünyayı ilgilendiren kararlara doğrudan müdahale edebilmektedir. Bu durum, özellikle Filistin-İsrail çatışması, Suriye İç Savaşı ve Ukrayna krizi gibi birçok uluslararası meselede çözümsüzlüğe yol açmıştır. Çıkar çatışmalarının gölgesinde kalan bu sistem, adalet ve eşitlikten uzak bir yapı sunmaktadır. Peki, dünya halklarının kaderini beş ülkenin siyasi çıkarlarına bağlı bırakmak ne kadar doğru? Günümüz dünyasında bu dengenin sürdürülebilir olmadığı açıkça ortadadır. İkinci Dünya Savaşı’nın galipleri tarafından şekillendirilmiş bir düzen, çok kutuplu ve sürekli değişen bir dünyada adil kararlar alamaz. Alternatif Bir Yapı Mümkün mü? BM’nin karşısında ya da onun yerine geçebilecek bir yapı, bağımsız ve tarafsız olmalıdır. Bağımsız devletler topluluğu ya da uluslararası sivil toplum tabanlı bir yapı, daha demokratik bir küresel karar mekanizması yaratabilir. Böyle bir sistemde: • Her ülkeye eşit oy hakkı tanınmalı, büyük güçlerin ayrıcalıklı konumu sona erdirilmelidir. • Çatışma çözümü ve barış gücü misyonları, büyük ülkelerin siyasi müdahalelerine kapalı olmalıdır. • İnsan hakları, çevre ve sürdürülebilir kalkınma gibi evrensel değerler, çıkar çatışmalarının dışında tutulmalıdır. Daha Demokratik Bir BM Reformu BM’yi tamamen devre dışı bırakmak yerine, daha adil ve demokratik bir reform süreci de gündeme gelebilir. Güvenlik Konseyi’nin daimi üyelik sisteminin kaldırılması veya veto hakkının sınırlandırılması, bu yolda önemli bir adım olacaktır. Ayrıca bölgesel temsiliyet artırılarak Afrika, Latin Amerika ve Asya ülkelerinin sesine daha fazla yer verilmelidir. Dünya, artık tek bir güç dengesine bağlı olmayan çok kutuplu bir gerçeklik içinde yaşamaktadır. Bu yeni gerçeklik, adil ve bağımsız bir uluslararası sistem ihtiyacını her zamankinden daha fazla hissettirmektedir. BM’nin yapısal sorunları ve büyük güçlerin çıkarları doğrultusunda işleyen mevcut düzeni sürdürülemez bir hale gelmiştir. Küresel adaletin sağlanması ve halkların barış içinde bir arada yaşayabilmesi için daha tarafsız ve bağımsız bir yapıya geçiş kaçınılmazdır. Bu dönüşüm yapılmadığı takdirde, dünya barışı sadece kağıt üzerinde kalan bir ideal olmaya mahkûm olacaktır.




FACEBOOK YORUM
Yorum

YAZARIN DİĞER YAZILARI

YAZARLAR
Bizi Takip Edin :
Facebook Twitter Google Youtube RSS
ÇOK OKUNAN HABERLER
  • BUGÜN
  • BU HAFTA
  • BU AY
HABER ARA
HABER ARŞİVİ

En sevdiğiniz sosyal medya platformu hangisidir?


SON YORUMLANANLAR
nöbetçi eczaneler
YUKARI