Tütün mamulleri ve bunların başında da sigara kullanımı giderek yaygınlaşıyor. 2019 verilerine göre, tüm dünyada 15 yaş üstü 1 milyar 042 milyon erkek, 375 milyon kadın sigara içiyor. On beş yaş altı gençlerde de sigara içme oranları her yıl giderek artıyor. Bununla birlikte, özellikle gençlerde nargile ve elektronik sigara kullanımının da gittikçe yaygınlaşıyor. Sigarada bulunan kanserojen maddelerin özellikle nargile ve puroda daha fazladır, nargilenin sigaradan 50 kat daha fazla hasara neden olur. Bir saat aralıksız nargile içilmesi 50 adet sigara içmeye bedeldir. E-sigaralarda da DNA hasarı ve mutasyona yol açan kimyasallar bulunur.

Sigara kullanımının tüm dünyada her yıl yaklaşık 5.4 milyon insanın ölümüne yol açıyor. Sadece 2016 yılında tüm dünyada tütün kullanımına bağlı 8 milyon ölüm (6 milyon erkek, 2 milyon kadın) bildirilmiştir, bunun 7 milyonu aktif sigara içmeye, 1 milyonu ise pasif içiciliğe bağlıdır.

Kanserin birçok türü sigarayla bağlantılıdır, baş, boyun, boğaz, akciğer kanserlerinin yüzde 80-90’ı tütün kullanımı ile ilişkilidir. Günde 10 veya daha az sigara içenlerde akciğer kanser riski 20 kat, günde 4’ten az sigara içenlerde ise 5 kat artıyor. Sigara kullanımı solunum yolu kanserleri dışında mesane, pankreas, yemek borusu, rahim ağzı kanseri ve akut lösemiye de yol açmaktadır. Meme kanseri ve kolon kanseri riskini de arttırmaktadır. İkinci el sigara dumanının (pasif içicilik) da erişkinlerde akciğer kanseri yaptığına dair kesin kanıtlar, üst solunum yolu kanserleri yaptığına dair güçlü kanıtlar mevcuttur. Çocuklarda da ikinci el sigara dumanının lösemi ve lenfoma gibi hematolojik kanserler başta olmak üzere beyin tümörleri ve karaciğer kanserine sebep olduğu gösterilmiştir. Hamile iken anne sigara içmediği halde babanın içtiği sigarayla ilişkili olarak çocuklarda beyin tümörü ve lösemi riskinin arttığı çalışmalarda gösterilmiştir.

Tütün kullanımı kanser dışında pek çok hastalığın temel nedenlerinden biridir. Şu an dünyada yaşam kayıplarına neden olan 4. neden olan KOAH’ın yüzde 80-90’ının nedeni sigaradır. Dünyada 1. ölüm sebebi olarak bilinen kalp damar hastalıkları ve 2. ölüm sebebi olan beyin damar hastalıkları da tütün kullanımı ile yakından ilişkilidir. Enfeksiyon riskini ciddi oranda arttırdığı gibi yara iyileşmesini de geciktirmektedir. Kadınlarda kısırlık, erken menopoz, kemik erimesi gibi pek çok hastalıktan sorumlu olduğu gibi erkeklerde de kısırlık ve impotansa yol açmaktadır. Gençlerde ciltte erken kırışma, ağız ve vücut kokusu, dişlerde sararma, fiziksel aktivitelerde zayıflama, okul başarısızlığı gibi pek çok olumsuz sonuçlara yol açmaktadır. Son olarak 2019 Aralık ayından beri tüm dünyada pandemik olarak yayılan Corona virüs enfeksiyonunun da sigara kullananlarda daha ciddi seyir gösterdiği çalışmalarda tespit edilmiştir. Kovit-19 riskini 9 kat artırmaktadır.

Elektronik sigaralar şu anda dünyada hiç sigara içmeyi düşünmeyen gençler arasında bile çok yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Tütün endüstrisi tarafından dumanı olmayan zararsız tütün ürünü olarak tanıtılan E-sigaralar çok ciddi sağlık tehdidi oluşturmaktadır. Kendiliğinden patlama sonucu yüz, el ve vücut yanıklarına yol açmasının yanı sıra hayvan deneylerinde KOAH’a yol açtığı gösterilmiş, akciğerde ciddi hasara yol açtığı kanıtlanmış, buharında ve sıvı içeriğinde kanserojenler tespit edilmiştir. Son olarak da 2019 yılında Ekim ayından itibaren Amerika’da elektronik sigara kullanımına bağlı akut solunum yetmezliği ile yüzde 70’i erkek, yüzde 80’i 35 yaş altı gençler olmak üzere çok sayıda hastane başvurusu, yoğun bakım yatışları ve ölümler olmuştur.

Sigara bırakıldıktan sonra dikkat edilmesi gereken en önemli şey asla bir nefes bile çekilmemesidir. Çünkü beyindeki nikotin reseptörleri, sigara bırakıldıktan sonra yok olmaz, sayıları azalır. Bırakıldıktan 10 yıl sonra bile bir nefes çekildiğinde nikotin hızla beyine ulaşarak mevcut nikotin reseptörlerine bağlanır ve onların hızla çoğalmasına yol açar. Bu da kişinin tekrar sigara içmesine yol açar. Sigara bırakıldığında spora başlamak (haftada en az 5 gün, en az yarım saat olmak üzere) sigara içme isteğini önemli ölçüde azaltır. Bunun dışında bir hedef konarak her gün sigaraya verilen paranın biriktirilmesi, istek olduğunda derin nefes egzersizleri veya 1 bardak su içmek, yemeklerden sonra hemen diş fırçalamak, tatlı ve yağlı gıdalardan uzak kalmak da yardımcı olmaktadır. Ama en önemli iki püf noktası bir bırakma günü belirleyip o güne sadık kalmak ve bıraktıktan sonra asla bir nefes bile çekmemektir.